Bruksizm, bir kişinin rutin olarak çene kaslarını kullanarak dişlerini gıcırdattığı veya sıktığı, tekrarlayan bir hareket bozukluğudur. Bruksizm tüm dişleri ya da yalnızca ön dişleri içerebilir ve ayrıca baş ağrısı ya da temporomandibular eklem (TME) bozukluğuna bağlı yüz ağrısı gibi semptomlar gözlenebilir. Kişi çoğunlukla farkında olmadan diş sıkma ve diş gıcırdatma eğilimi içerisindedir.
Bazı ilaçlar bruksizm riskini artırmaktadır. Bazen reçete değişikliği bu durumun giderilmesi için yeterli olabilir. Diğer yandan, stresi azaltmak için önlemler almak (insanlar genellikle gergin veya baskı altındayken dişlerini gıcırdatma eğilimindedir) veya uyku sırasında gece koruyucu plak takmak gibi daha fazla yardımcı materyallere ihtiyaç duyulabilir.
Bruksizm Çeşitleri Nelerdir?
İki tür bruksizm vardır ve bunların belirtileri ve nedenleri farklılık gösterebilir:
- Gündüz bruksizm olarak da adlandırılan uyanık bruksizm, insanlar uyanıkken ortaya çıkar ve gün ilerledikçe semptomlar genellikle kötüleşir. Kadınlarda daha sık görülür.
- Gece bruksizmi olarak da adlandırılan uyku bruksizmi gece boyunca ortaya çıkar ve bir kişi ilk uyandığında semptomlar genellikle daha kötüdür.
Bruksizm Belirtileri
Çoğu zaman, bruksizm büyük sorunlara neden olacak kadar şiddetli değildir ve semptomlar, dişlerini gündüz mü yoksa gece mi gıcırdattığına bağlı olarak kişiden kişiye değişebilir.
Bruksizmin belirti ve semptomları şunları içerebilir:
- Ağrıyan çene kasları
- Dilde veya yanakta çiğnenmiş yerler
- Dişlerde hasar (örn. aşınmış diş minesi)
- Diş gıcırdatma sesinden uyanma nedeniyle uykunun bölünmesi
- Kulak ağrıları (kulak enfeksiyonu veya diğer kulak problemleri belirtisi olmaksızın)
- Baş ağrıları (gündüz diş sıkmadan kaynaklanan gerilim baş ağrıları ve gece bruksizmi için sabah baş ağrıları dahil)
- Boyun ağrısı
- Uyuyan partnerinizi uyandıran diş gıcırdatma veya sıkma sesi
- Şiddetli yüz ağrısı
- Soğuğa, sıcağa veya basınca karşı çok hassas olan dişler
- Temporomandibular eklem (TME) bozukluğu
- Ağız açmada zorlanma
Gece boyunca diş gıcırdatma sesini duyabilecekleri için bruksizm belirtilerini ilk fark edenler genellikle uyku partneri veya ebeveyn olmaktadır.
Bruksizm genellikle diş muayenesi sırasında teşhis edilir; bu süre zarfında diş hekimi aşınmış veya kırılmış dişleri, yanağın iç kısmındaki hasarı, çene kas hassasiyetini ve TME’yi kontrol eder. Diş hekiminiz ayrıca alttaki kemik dokusunda herhangi bir hasar olup olmadığını belirlemek için röntgen çekebilir.
Bruksizm, daha yüksek bir uyku apnesi riski ile ilişkili olduğundan, diş gıcırdatma olaylarını değerlendirmek ve uykuyla ilgili bir bozukluğun olup olmadığını belirlemek için bir uyku çalışmasına da girmeniz gerekebilir.
Bruksizm Nedenleri ve Risk Faktörü
Bir kişinin dişlerini gıcırdatmasını ve bruksizm geçirme riskini artırabilecek çeşitli faktörler vardır, bunlar arasında şunlar bulunur:
- Yaş : Çocukların dişlerini yetişkinlere göre gıcırdatması daha olasıdır. Aslında, uykuyla ilişkili bruksizm, yetişkinlerin %8 ila %10’una kıyasla çocukların %15 ila %40’ını etkiler.
- Duygular : Hayal kırıklığı, stres, gerginlik, kaygı ve bastırılmış öfke, diş gıcırdatmanın ardındaki potansiyel suçlulardır.
- Genetik : Bruksizm genetik olma eğilimindedir. Ebeveynde varsa çocukların bruksizmi olması yaklaşık iki kat daha fazladır.
- İlaç tedavisi : Araştırmalar, psikiyatrik durumları tedavi etmek için kullanılanlar da dahil olmak üzere bazı ilaçların bruksizme neden olduğunu göstermektedir. Bu tür ilaçların örnekleri arasında antipsikotikler ve antidepresanlar yer almaktadır. Diş gıcırdatma problemine bir ilaç neden oluyorsa, doktorunuz dozunuzu değiştirmeyi veya size farklı bir ilaç vermeyi düşünebilir.
- Kişilik : Bruksizm, nevrotiklik gibi belirli kişilik özellikleriyle ilişkilendirilmiştir.
- Madde kullanımı : Sigara, kafein, alkol ve eğlence amaçlı uyuşturucu kullanımı bruksizm riskini artırabilir.
Ek olarak, bruksizm bazı tıbbi durumlarla ilişkilendirilmiştir. Bunlar şunları içerir:
- Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu
- Bunama
- Epilepsi
- Reflü
- Gece terörü
- Parkinson hastalığı
- Uyku apnesi (ve diğer uyku ile ilgili bozukluklar)
Bruksizm Tedavisi
Bruksizm yüksek oranda tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Başarılı tedavinin anahtarı, dişlerinizi gıcırdatmanıza neyin neden olduğunu bulmak ve ardından tedavinizi bu nedene yöneltmektir.
Terapi
Kronik stres veya anksiyete nedeniyle diş sıkma problemi yaşanıyorsa, psikolojik destek alınması gerekebilir.
Duygusal sıkıntınıza neden olan sorunlarla uğraştığınızda, bruksizminizin azaldığını görebilirsiniz. Danışmanlık, uyku alışkanlığını değiştirme ve gevşeme teknikleri konusunda da yardımcı olabilir.
Ağız Koruyucuları ve Atel Tedavisi
Uyurken diş gıcırdatma tedavisi için bir dişlik yardımcı olabilir. Bazı koruyucular üst dişlerin üzerine otururken diğerleri alt dişlerin üzerine oturur. Çenenizi daha rahat bir pozisyonda tutmak veya başka bir işlev sağlamak için tasarlanabilirler.